Moet je het expansievat vervangen wanneer je een nieuwe ketel koopt?

Het expansievat is een cruciaal onderdeel van een cv-installatie. Water dat verwarmd wordt zet uit. Hierdoor zal de druk in de leidingen oplopen en mogelijk te hoog worden.

Het expansievat vangt deze drukverschillen op. De levensduur van een expansievat is ongeveer zeven jaar.

Wanneer je een nieuwe ketel laat installeren hoef je dus niet altijd het expansievat te laten vervangen. Als het al vijf jaar of ouder is, laat het dan maar meteen vervangen.

Wat is een expansievat (drukvat) en waar dient het voor?

Een expansievat, ook wel een drukvat genoemd, vangt de drukverschillen op die ontstaan doordat het water uitzet of juist krimpt tijdens het verwarmen / afkoelen van het water in de leidingen en radiatoren van een cv-installatie. Water in de cv-installatie wat verwarmd wordt zet ongeveer 3% uit. De cv-installatie is een gesloten systeem en het metaal van buizen en radiatoren zijn niet flexibel zoals een ballon en kunnen de uitzetting van het water niet opvangen. Daardoor loopt de druk op. Dat is niet gewenst. De taak van het expansievat is om die drukverschillen op te vangen.

Een expansievat is uitvinding van de Nederlander Johan Wormmeester die later de bekende firma Flamco opgezet heeft. Deze loste het probleem van de wisselende druk op door een (rond) vat te maken die bestaat uit twee ruimten die gescheiden zijn door een rubberen vel (membraan). In het ene deel van het expansievat zit het cv-water, in het andere deel zit onder druk gebracht stikstof in. Gas is een indrukbare stof. De hoger wordende druk in de cv-installatie zal het membraan doen opbollen naar de "gas" kant van de cilinder, het water drukt immers tegen het rubberen membraan. Hierdoor wordt het grootste deel van het drukverschil opgevangen.

Expansievaten hebben een korte levensduur

Doordat het membraan in het expansievat is gemaakt van rubber, zal dit na een aantal jaren poreus gaan worden. Dan lekt het cv-water de "gaskamer" in van het expansievat en uiteindelijk zal het expansievat niet meer de druk kunnen opvangen. De levensduur van het expansievat is ongeveer 7 jaar. Daarna moet je hem vervangen.

Hoe kan je controleren dat je expansievat lek is?

Een vat wat gevuld is met gas of met water maakt een ander geluid als je er tegen aan tikt. Tik met een sleutel of een ander hard voorwerp tegen de bovenkant en daarna tegen de onderkant van het expansievat. Je moet dan een duidelijk ander geluid horen. Zo niet, dan weet je dat het expansievat lek is en vervangen moet worden.

Is het verstandig je expansievat te vervangen wanneer een nieuwe cv-ketel geïnstalleerd wordt?

Ja. Normaal gesproken zal op de helft van de levensduur van de cv-ketel je expansievat vervangen worden. Wanneer je cv-ketel aan vervanging toe is, dan is het tweede expansievat ook al weer een jaar of zeven en dus aan vervanging toe. De kosten van een expansievat vallen reuze mee, en als de cv-installateur toch bezig is een nieuwe ketel te installeren dan kost het niets extra's om je expansievat te vervangen (behalve natuurlijk de kosten van dat ding). Altijd doen dus. Tenzij net een jaar of zo voor de vervanging van je ketel het expansievat vervangen is, dan heeft het echt geen nut.

Waar moet je op letten bij het kopen van een expansievat - zijn er verschillende typen?

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen scheidt een rubber vel / membraan het gas en het water in een expansievat. Dit vel zal bol gaan staan als er druk op komt te staan. Die druk die de cv-installatie uitoefent op dit vel zal sterk afhankelijk zijn van de plaats van het expansievat in de cv-installatie. Staat het expansievat op het hoogste punt, bijvoorbeeld op zolder, dan staat er relatief weinig druk op het expansievat. Die druk is gelijk aan de druk van de cv-installatie en ligt tussen de 1 en 2 bar. Hangt daarentegen het expansievat helemaal onderin de cv-installatie dan krijgt het expansievat, naast de normale waterdruk ook nog eens de druk van al het water "boven het expansievat" te verwerken. En die druk is flink. Daarom zijn er drie typen expansievaten te koop. Het verschil zit hem in de "voordruk".

Meet vanaf het expansievat t/m het hoogste punt in de cv-installatie, de eventuele cv-ketel op zolder telt ook mee, of anders de bovenkant van de hoogste radiator. Is de hoogte tussen het expansievat en dit hoogste punt 0 tot 5 meter dan moet je een expansievat kopen met een voordruk van 0,5 bar. Is het verschil 5-10 meter dan moet de voordruk 1 bar zijn. Voor een verschil 10-15 meter moet de voordruk 1,5 bar zijn. Je kan daarom drie verschillende typen expansievaten kopen; met een voordruk van 0,5 bar, met 1 bar en met 1,5 bar voordruk.